OLERKIAK
Idazlana
Gelan, olerkiari buruz ikasi ditugun gauzak azalduko ditut.
Latinez, poesia "poesis" eta greziarrez "sortu, egin" esan nahi du. Garrantzi handia izan du genero lirikoak.
Antzinako Grezian bizitza publikoetan egiten zen jai handietan musika dantza eta poesia egoten ziren.
Erdi Aroan, indar ikaragarria hartu zuen genero lirikoak eta urrezko aroa hasi zen. XIII.mendetik XVII.mendera arte, bide berriak urratzen hasi ziren Europan. XX.mendean, abangoardiako mugimendua sortu zen.
Poesiak honako ezaugarri hauek ditu:
- Egilearen kezkak, sentimenduak eta bizi-esperientziak agertzen dira. Subjektiboa da.
- Literatura baliabide asko erabiltzen dira: anafora, errepikapena...
- Erritmoa sortzeko bi baliabide:
- Neurri zehatzak (XX.mendera arte) eta libreak (XX.mendetik aurrera).
- Errima: esaldiaren amaieran hitzen antzeko sinua.
Euskal neurriak:
- Zortziko txikia: zortzi lerro, 7/6 silabakoak, errima bikoitietan.
- Zortziko handia: zortzi lerro, 10/8 silabakoak, errima bikoitietan.
- Hamarreko txikia: hamar lerrro, 7/6 silabakoak, errima bakoitietan.
- Hamarreko handia: hamar lerro, 10/8 silabakoak, errima bakoitietan.
Neurriaren arabera, bi kopla mota bereizten dira:
- Kopla handia: lau lerro, 10/8 silabakoak, errima bikoitietan.
- Kopla txikia: lau lerro, 7/6 silabakoak, errima bikoitietan.
XX.mendean, bertsolaritzatik urruntzen hasi zen eta abangoardiako teknikak erabiltzen hasi ziren.
LEHEN EUSKAL POEMA
1545ean, Bernart Etxeparek, lehen euskal poema liburua argitaratu zuen; Linguae Vasconum Primitae. Bertan, gai asko agertzen dira: erlijiozkoak, amodiozkoak, autobiografiak, emakumeen maitasuna...
Hitzen soinuekin, formekin, konparazioekin jolastea gustoko izan du beti gizakiak eta garai eta leku bakoitzak bere forma izan du. XX.mendean, adibidez, mugimendu artistikoak sortu ziren. Abangoardiaren ezaugarriak honako hauek dira:
- Internazionalismoaren aldekoak dira.
- Idazlea urrundu egiten da bertsolaritzatik.
- Tradizionalismoaren kontrakoak.
- Originaltasuna bilatzen dute.
- Alde onak eta txarrak esaten dituzte.
Pertsonai inkonformistak dira.
KALIGRAMAK
Poema bisualak dira, hitzez osatutako irudiak. Esplorazio aldi batean sortu zen. Guillerm-ek, 1918an, Calligrammes liburua argutaratu zuen.
IDATZI AUTOMATIKOA
Pentsamendura etortzen zaizun lehen hitza edo bat-batean gogora datorkizun hitza idaztea da. Idazle edo poeta famatuek erabiltzen dute, batez ere inspirazio falta dutenean.
Latinez, poesia "poesis" eta greziarrez "sortu, egin" esan nahi du. Garrantzi handia izan du genero lirikoak.
Antzinako Grezian bizitza publikoetan egiten zen jai handietan musika dantza eta poesia egoten ziren.
Erdi Aroan, indar ikaragarria hartu zuen genero lirikoak eta urrezko aroa hasi zen. XIII.mendetik XVII.mendera arte, bide berriak urratzen hasi ziren Europan. XX.mendean, abangoardiako mugimendua sortu zen.
Poesiak honako ezaugarri hauek ditu:
- Egilearen kezkak, sentimenduak eta bizi-esperientziak agertzen dira. Subjektiboa da.
- Literatura baliabide asko erabiltzen dira: anafora, errepikapena...
- Erritmoa sortzeko bi baliabide:
- Neurri zehatzak (XX.mendera arte) eta libreak (XX.mendetik aurrera).
- Errima: esaldiaren amaieran hitzen antzeko sinua.
Euskal neurriak:
- Zortziko txikia: zortzi lerro, 7/6 silabakoak, errima bikoitietan.
- Zortziko handia: zortzi lerro, 10/8 silabakoak, errima bikoitietan.
- Hamarreko txikia: hamar lerrro, 7/6 silabakoak, errima bakoitietan.
- Hamarreko handia: hamar lerro, 10/8 silabakoak, errima bakoitietan.
Neurriaren arabera, bi kopla mota bereizten dira:
- Kopla handia: lau lerro, 10/8 silabakoak, errima bikoitietan.
- Kopla txikia: lau lerro, 7/6 silabakoak, errima bikoitietan.
XX.mendean, bertsolaritzatik urruntzen hasi zen eta abangoardiako teknikak erabiltzen hasi ziren.
LEHEN EUSKAL POEMA
1545ean, Bernart Etxeparek, lehen euskal poema liburua argitaratu zuen; Linguae Vasconum Primitae. Bertan, gai asko agertzen dira: erlijiozkoak, amodiozkoak, autobiografiak, emakumeen maitasuna...
Hitzen soinuekin, formekin, konparazioekin jolastea gustoko izan du beti gizakiak eta garai eta leku bakoitzak bere forma izan du. XX.mendean, adibidez, mugimendu artistikoak sortu ziren. Abangoardiaren ezaugarriak honako hauek dira:
- Internazionalismoaren aldekoak dira.
- Idazlea urrundu egiten da bertsolaritzatik.
- Tradizionalismoaren kontrakoak.
- Originaltasuna bilatzen dute.
- Alde onak eta txarrak esaten dituzte.
Pertsonai inkonformistak dira.
KALIGRAMAK
Poema bisualak dira, hitzez osatutako irudiak. Esplorazio aldi batean sortu zen. Guillerm-ek, 1918an, Calligrammes liburua argutaratu zuen.
IDATZI AUTOMATIKOA
Pentsamendura etortzen zaizun lehen hitza edo bat-batean gogora datorkizun hitza idaztea da. Idazle edo poeta famatuek erabiltzen dute, batez ere inspirazio falta dutenean.